مصرف مسکن‌های ضد التهابی مانند بروفن، ژلوفن، ناپروکسن و دارو‌های ضد پلاکت و ضد انعقادی مثل آسپرین و پلاویکس و وارفارین از علل مهم ایجاد زخم معده هستند که مصرف آن‌ها باید با تجویز پزشک انجام شود.
زمانی که از این داروها استفاده می‌شود، لایه دفاعی معده ضعیف می‌شود و جریان خون رسانی به آن کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه اسید به داخل مخاط معده نفوذ کرده و زخم ایجاد می‌شود.
زخم معده ناشی از مصرف مسکن اغلب بدون علامت و بدون درد بوده و تظاهرات اولیه آن ممکن است به صورت خونریزی مشاهده شود. گاه به دنبال مصرف حتی یک عدد مسکن، خونریزی ایجاد شده، بدون اینکه فرد حتی دردی داشته باشند.
البته مصرف مسکن‌ها گاهی با سو هاضمه و زخم‌های متعدد در معده خود را نشان می‌دهد. زخم‌های ناشی از داروها، خوش خیم بوده و بدخیم یا سرطانی نمی‌شوند.
مصرف مداوم مسکن‌ها مانند بروفن، ژلوفن و آسپرین ها، باید تجویز پزشک انجام گیرد. شاید برای کنترل درد بدن، استامینوفن داروی مناسب تری از سایر دارو‌های ضد درد باشد.
هر چه سن بالاتر باشد، عوارض ناشی از مسکن‌ها در بدن بیشتر می‌شود و به همین دلیل باید از مصرف بی رویه آنان بشدت جلوگیری کرد.
مهمترین علامت زخم معده درد شکم در ناحیه بالای شکم یا جلوی معده یا زیر جناغ است و می‌تواند حالت سوزشی و فشارنده داشته و معمولا چند ساعت بعد غذا ایجاد می‌شود و از چند دقیقه تا چند ساعت می‌تواند طول بکشد، ولی معمولا خیلی شدید نیست.
درد این ناحیه همیشه مرتبط با معده نیست، درد‌های ناحیه معده ممکن است مربوط به کیسه صفرا یا لوزالمعده یا کبد باشد یا حتی علایم اولیه یک سکته قلبی باشد.
درد‌های مربوط به زخم معده معمولا در ناحیه جلوی معده احساس می‌شوند و می‌توانند به پشت و بین دو کتف تیر بکشند. معمولا با گرسنگی تشدید می‌شوند و مواد غذایی ترش، تند و نوشیدنی‌های گازدار باعث شروع علایم شوند.
شیوع زخم اثنی عشر یا دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک) از زخم معده خیلی بیشتر است. زخم اثنی عشر در مردان شیوع بیشتری دارد و معمولا در سنین پایین‌تر ایجاد می‌شود.
البته زخم‌های اثنی عشر ممکن است نصف شب بیمار را از خواب بیدار کند. البته گاهی همراه درد زخم معده ممکن است شواهد تهوع و گاه استفراغ هم دیده شود. بیماران با زخم معده و اثنی عشر معمولا با خوردن شربت‌های ضد اسید معده یا قرص‌های ضد اسید علایمش موقت بهبود می‌یابد.
خونریزی معده، سوراخ شدگی زخم یا انسداد خروجی معده که نیاز به بستری و اقدامات اورژانسی دارد از جمله عوارض زخم معده هستند که باید آن‌ها را جدی گرفت.
خونریزی معده به اشکال مختلف دیده می‌شود. وجود مدفوع سیاهرنگ، شل و بدبو یکی از نشانه‌های خونریزی گوارشی است. استفراغ حاوی خون یا حاوی مواد قهوه‌ای بیانگر خونریزی گوارشی است.
گا‌ها در خونریزی شدید خون روشن در مدفوع دیده می‌شود، معمولا اگر خونریزی قابل توجه باشد بیمار ممکن است دچار سرگیجه، سیاهی رفتن چشم‌ها و افت فشار و افزایش ضربان قلب شود.
اگر خونریزی جزیی باشد، ولی مکرر اتفاق بیفتد می‌تواند به کم خونی فقر آهن منجر شود، بدون اینکه بیمار علایم خونریزی واضح داشته باشد.
گاهی اوقات علایم زخم معده با کاهش وزن همراه است. کاهش وزن، پیشرونده و واضح مهم است و نشان دهنده وضعیت بدخیمی بوده و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
در برخی بیماران زخم معده شاهد سو هاضمه بصورت سنگینی سردل، نفخ، آروغ زدن مکرر و احساس باد شکم، سنگینی بعد خوردن غذا، احساس سیری زودرس یا گرسنگی‌های مکرر، دل غشه و مالش معده هستیم.علایم سوهاضمه همیشه مختص زخم معده نیست و در بیماران با ریفلاکس اسید معده، وجود سرطان‌های معده یا مری و در سو هاضمه‌های با علت عصبی هم دیده می‌شود.
دکتر محمد امانی
فوق تخصص گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران