با این که بوتاکس هنوز برای افسردگی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا نیست اما این موضوع جلوی پزشکان را برای تجویز این روش نمی گیرد. بوتاکس یکی از داروهایی است که در غیر از موارد تایید شده سازمان غذا و دارو استفاده می شود.
به گزارش نوین دارو به نقل از همشهری تندرستی، دکتر نورمن روزنتال سال هاست روی افسردگی و همچنین خودکشی کار کرده است. این روانپزشک که آزمایشات خاصی در نرت بتزدا ایالت مریلند آمریکا انجام می دهد، مثل همه پزشکان داروهای ضد افسردگی برای بیمارانش تجویز کرده و جلسات درمانی می گذارد اما او یک روز به بیمارش چیز دیگری برای درمان پیشنهاد کرد. روزنتال به او گفت: «باید بوتاکس بزنی. در راه برگشت به خانه برنامه یک قرار دیگر را هم تنظیم کن.»
این توصیه بسیار عجیب و غریب بود اما این کار خیلی هم بدون پیش زمینه پیشنهاد نشد. در سال 2014 میلادی دکتر روزنتال استاد روانشناسی بالینی دانشکده پزشکی جورج واشنگتن و دکتر اریک فینزی استادیار روانپزشکی همین دانشکده، تحقیقی را منتشر کردند که نشان می داد افرادی که افسردگی حاد داشته و بوتاکس تزریق کرده اند، بعد از گذشت شش هفته علایم کمتری در مقایسه با کسانی داشتند که به آنها به دارو تزریق شده بود.
روزنتال که به عنوان متخصصی مطرح سال ها روی افسردگی کار کرده، می گوید: «من همیشه به دنبال چیزهایی غیرمعمول و جالب برای افسردگی بودم. دریافتم که بوتاکس می تواند به کمک این بیماری بیاید اما به نظرم هنوز روشی متداول نیست.»
با این که بوتاکس هنوز برای افسردگی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا نیست اما این موضوع جلوی پزشکان را برای تجویز این روش نمی گیرد. بوتاکس یکی از داروهایی است که در غیر از موارد تایید شده سازمان غذا و دارو استفاده می شود.
داروهایی که این سازمان تایید کرده است، گاهی فقط برای تجویز برای موقعیت خاصی تایید می شود. با این حال پزشکان به صورت قانونی اجازه دارند بدون در نظر گرفتن این موضوع که دارو روی موقعیت دیگری جواب داده یا نه، آن را تجویز کنند.
امروزه بوتاکس شکل فزاینده ای در درمان های دیگر رفع چین و چروک ها و یک پدیده فرهنگی و پیروزی پزشکی است و موقعیت هایی غیر از زیبایی به کار برده می شود.
افسردگی که بیمار روزنتال از آن رنج می برد یک نمونه از لیستی بلندبالاست، بوتاکس می تواند در موقعیت های دیگری مثل عرق کردن، گرفتگی های گردن، ترشح مثانه گرفته ت انزال زودرس، سردی دست ها و حتی وضعیت قلبی خطرناک، فیبریلاسیون دهلیزی بعد از عمل قلب هم موثر واقع شود.
در سال 2015 میلادی بوتاکس توسط شرکت داروسازی آلرگان تولید و عواید جهانی آن 2 میلیارد و 45 میلیون دلار شد؛ البته بیش از نیمی از آن صرف موارد درمانی شد تا استفاده های زیبایی. به احتمال زیاد در طول سال ها درآمد حاصل از این دارو برای زیبایی در صدر استفاده پزشکان بود اما در همان زمان، آنها در تلاش بودند که از بوتاکس برای موارد دیگری استفاده کنند، از این رو آلرگان مطالعاتی را روی تولیداتش سر گرفت.
مین دانگ محققی که در دانشکده پزشکی هاروارد روی سموم بوتولینیوم در آزمایشگاه کار می کند و ضمنا هیچ رابطه مالی با آلرگان ندارد، می گوید: «در بسیاری موارد، پزشکانی بودند که در استفاده از این دارو در موقعیت های دیگر غیرمعمول پیشرو بودند، سپس ما درمان هایی با این دارو دیدیم که هرگز انتظارش را نداشتیم. من با پزشکانی ملاقات کردم که از این سم در نقاط مختلف بدن برای بهبود امراضی که چیزی در موردش نمی دانید استفاده می کردند.»
پتانسیل های این دارو بسیار گسترده است اما این را هم باید گفت که بدون خطر هم نیست. اغلب متخصصان که با آنها صحبت کرده ایم، با دوزهای پایین این دارو موافق هستند، «بوتاکس وقتی سالم و امن است که توسط یک فرد مجاز حرفه ای تزریق شود.» اما در عین حال همه موافق این موضوع نیستند که امن بودن در تمام موارد استفاده از این دارو، همیشگی باشد.
در سال های اخیر، تعدادی از پرونده های حقوقی بر علیه آلرگان دعوی حقوق کرده و شاکیان مدعی شده اند که استفاده غیرمعمول از این دورو برای دردهایی مثل علایم فلج مغزی کودکان یا لرزش دست در بزرگسالان اثرات مخربی را به همراه داشته است. با این حال همچنان پذیرش این دارو در مطب پزشکان سراسر دنیا رو به افزایش است و به همان نسبت میزان درآمد حاصل از آن هم رشد می کند و نشانه هایی از کُند شدن این روند دیده نمی شود.
بوتاکس تا چند سال قبل دارویی بود که فقط در مهمانی های درجه بالای هالیوودی روی پیشانی پر از تزریق مهمان ها دیده می شد، بنابراین از این دارو فقط برای زیبایی بهره برداری می شد. نکته جالب این است که موارد استفاده های دیگر از بوتاکس وقتی پدیدار شد که پزشکان به دنبال درمان های جدید برای بیماران شان بودند.
وقتی پزشکان درصدد پیدا کردن روش های جدید درمانی برای بیماران هستند، استفاده های تازه از داروهای تایید شده را کشف کرده و باعث پیشرفت هایی در علم پزشکی می شوند. اساسا تجربیات دنیای واقعی ورای قوانین سازمان های نظارتی عمل می کنند اما به نوبه خود، سوالات بسیاری هم درباره افزایش خطرات داروهای در حال گسترش در روش های جدید بررسی نشده هم به وجود می آورند.
اما این اتفاق همیشگی است. این دارو از وقتی که اولین بار به صورت اتفاقی توانایی از بین بردن چروک های صورت را به دست آورد تا امروز راه درازی را پیموده است. در دهه 1970 میلادی، دکتر آلن بی. اسکات چشم پزشک روی این سم به عنوان یک درمان برای افرادی که دچار لوچی چشم بودند تحقیق کرد.
دکتر اسکات در سال 2012 میلادی گفت: «بعضی از این بیماران که مراجعه می کنند مثل یک جوک می ماند و می گویند: «اومدم صاف ببینم» و من می خندم. اما خودم هم قبلا این موضوع را واقعا کاربردی و ارزشمند نمی دانستم.»
اسکات نام این دارو را اکولینوم می نامد که شرکتی با همین نام را در سال 1978 میلادی شکل داد. در سال 1989 میلادی این دارو تایید سازمان غذا و دارو را برای درمان لوچی (اختلال انحراف چشم) و اسپاسم غیرطبیعی پلک دریافت کرد. دو سال بعد آلرگان اکولینوم را با قیمت 9 میلیون دلار خرید و نام دارو را به بوتاکس تغییر داد.
در آن زمان، آلرگان در درجه اول شرکت مراقبت چشمی بود که محصولاتی مانند تمیز کننده لنزهای چشم، محلول هایی برای خشکی چشم تولید می کرد که برایش درآمد سالانه 500 میلیون دلاری به همراه داشت. آلرگان دید که بوتاکس به عنوان دارو در آمریکا تقاضا دارد. تخمین زده شد که چهار درصد از مردم در آمریکا انحراف چشم دارند که قبلا بوتاکس برای درمانش تایید شده بود. آلرگان توانست در پایان 1991 میلادی از این دارو در حدود 12 میلیون دلار درآمد به دست آورد.
در سال 1998 میلادی دیوید ای.آ پیوت مدیرعامل اجرایی آلرگان شد. او به خاطر پتانسیل از بین بردن چروک ها توسط بوتاکس به این دارو علاقمند بود. به همین دلیل عده ای را در شرکت، مامور سلسله مطالعات و تحقیقاتی درباره این موضوع کرد. در سال 2002 میلادی سازمان غذا و دارو اولین بار بوتاکس را به عنوان یک داروی شیمایی که مورد استفاده اهداف آرایشی قرار می گیرد تایید کرد. در این سال به بوتاکس به عنوان از بین برنده خطوط اخم – چروک های میان ابروها – چراغ سبز نشان داده شد.
در سال 2001 میلادی، یک سال قبل از این که بوتاکس برای از بین بردن چروک ها تایید شود، حدود 310 میلیون دلار فروخته بود. در سال 2013 میلادی یعنی همان سالی که این دارو برای مثانه بیش فعال تایید شد، آلرگان گزارش کرد که نزدیک دو میلیارد دلار از بوتاکس درآمد داشته است.
بعد از گذشت تنها یک دهه، تعداد افرادی که در آمریکا سم بوتولینوم آرایشی تزریق می کنند – بیشتر بوتاکس تا دیسپورت، برند دیگری که کمتر از 10 درصد بازار را در اختیار دارد – در حال گسترش است. از سال 2000 تا 2015 میلادی استفاده از توکسین ها برای چروک ها 795 درصد افزایش یافت.
اما این نکته را هم باید در نظر داشت که امروزه استفاده های غیرپزشکی از این دارو بسیار پول ساز است، یک دلیل آن هم به خاطر این است که پزشکان تسلط بیشتری در چگونگی استفاده از آن را دارند. توکسین بوتولینوم از نوع A، یکی از هفت نوروتوکسینی است که از کلستریدیوم و بوتولینوم تولید می شود. بوتولیسم چیز خوبی نیست، می تواند باعث تاری دید، مشکلات بلع و از اینها بدتر هم شود.
در یک مورد اخیر نزدیک 30 نفر در سال 2015 میلادی در اوهایو بعد از حضور در کلیسا و خوردن غذایی مختصر، در بیمارستان بستری شدند. شیوع بیماری در نهایت به یک سالاد سیب زمینی نادرست کنسرو شده خانگی نسبت داده شد که به باکتری ها پناه داده بود.
با توجه به سطح سمی بودن، بعضی از کشورها بررسی کرده اند که پتانسیل آن به گونه ای است که می توان از آن به عنوان یک سلاح بیوتکنولوژیکی استفاده کرد. در بوتاکس اما مقدار کمی از سم استفاده می شود. به همین خاطر اغلب متخصصان تصور می کنند که بوتاکس دارویی امن است. دانگ محقق هاروارد می گوید: «بسیار جالب است که این سم شدیدترین نوع سمی است که برای انسان شناخته شده است اما از سوی دیگر، آنها مفیدترین سم هایی هستند که امروزه استفاده می شوند.»
بوتاکس به صورت موقت فعالیت عضله ها را متوقف می کند. این دارو با مسدود کردن ارتباط اعصاب عضله عمل می کند و باعث می شود عضلاتی که به آنها تزریق شده قادر به منقبض شدن نباشند. فلج کردن فعالیت عضله همان دلیلی است که می توان گفت بوتاکس چگونه انحراف چشم یا اسپاسم های پلک یا عرق کف دست را به وسیله مسدود کردن سیگنال هایی که از اعصاب می رسد، از بین می برد.
نشان داده شده است که بوتاکس از سردردهای حاد میگرنی هم جلوگیری کرده اما همچنان این که بوتاکس دقیقا چطور عمل می کند نامشخص است. دکتر میشل برین معاون ارشد توسعه دارو در آلرگان و رییس ارشد علمی بوتاکس می گوید: «در مورد میگرن ها اغلب با شکست مواجه می شویم. زمان زیادی می برد تا بفهمیم که کجا و چقدر باید تزریق کنیم.» امروز مردمی که به خاطر پیشگیری از میگرن بوتاکس می زنند، 31 تزریق در نقاط مختلف سر و گردن شان دریافت می کنند. تاثیر بوتاکس در حدود سه تا شش ماه بسته به موقعیت باقی می ماند.