استفاده ایمن از فراورده‌های ضدسرفه بدون نسخه

قفسه داروخانه‌ها، مملو از سرکوب‌کننده‌های سرفه، خلط‌آورها و فراورده‌های ترکیبی در اشکال مختلف است. داروسازان در کمک به بیماران مبتلا به سرفه می­توانند نقش مهمی داشته باشند. آنها می­توانند در موارد زیر به بیماران کمک کنند:

1)      انتخاب یک  محصول OTC (داروهای مجاز بدون نسخه پزشک) برای خوددرمانی، در زمان مناسب؛

2) تشویق بیماران برای رفتن به دنبال مراقبت‌های پزشکی؛ به خصوص اگر منشأ سرفه ناشناخته است یا سرفه طولانی‌مدت است یا بیمار علائم عفونت مجاری تنفسی را دارد.

داروسازان به خاطر دانش دارویی وسیع خود، می‌توانند بیمارانی را که ممکن است دچار سرفه ناشی از مصرف داروها یا بیماری‌های خاص شده باشند، شناسایی کرده و بر این اساس به آنها مشاوره دهند؛ یا تشخیص می‌دهند که چه کسانی ممکن است از شربت سرفه سوءاستفاده کنند. طبق آمار مؤسسه ملی سوءمصرف داروها (در آمریکا) دکسترومتروفان یکی از 2 داروی ضدسرفه‌ای است که بیشترین سوءمصرف را به ویژه در میان نوجوانان دارد؛ به دلیل اینکه مقادیر بالای آن می‌تواند باعث سرخوشی و توهم شود. با این حال، سوءاستفاده از دکسترومتروفان می‌تواند فانکشن حرکتی را مختل کرده و موجب بی‌حسی، تهوع، استفراغ، تاکی‌کاردی و فشار خون بالا؛ افزایش دمای بدن؛ و در نتیجه تجمع اسید اضافی در بدن شود.

انواع و علل سرفه

سرفه می‌تواند به عنوان حاد یا مزمن طبقه‌بندی شود و ناشی از محرک‌ها، مواد آلرژی‌زا، بیماری‌های خاص یا استفاده از برخی داروها باشد. سرفه‌های حاد کمتر از 3 هفته، سرفه‌های تحت‌حاد بین 3 تا 8 هفته و سرفه‌های مزمن بیش از 8 هفته طول می‌کشند. می‌توان سرفه‌ها را به صورت خلط‌دار یا بدون خلط دسته‌بندی کرد.

اگرچه اغلب سرفه‌ها خودمحدودشونده هستند، سرفه‌های مزمن می‌توانند آزاردهنده بوده و با اختلال در خواب و ایجاد درد/ناراحتی عضلانی اسکلتی، خشونت صدا، سردرد، بی‌اختیاری ادرار، درد قفسه‌سینه و خستگی، تأثیر منفی بر کیفیت زندگی داشته باشند. بیماران مبتلا به سرفه‌ مزمن باید برای تشخیص علت بروز آن ارزیابی شوند.

داروهای ضدسرفه

اهداف اصلی خوددرمانی سرفه، از بین بردن آن و جلوگیری از عوارض است. از آنجایی که درمان علامتی است، علت زمینه‌ای نیز باید شناسایی و درمان شود. مجموعه‌ای از فرآورده‌های بدون نسخه یا همان OTC برای خوددرمانی سرفه از جمله ضدسرفه‌های خوراکی، خلط‌آورها و ضدسرفه‌های موضعی وجود دارند که همه آنها در اشکال مختلف به صورت تکی یا ترکیبی در دسترس هستند.

اکسپکتورانت‌ها (خلط‌آورها)

گایافنزین، تنها اکسپکتورانت دارای تأیید FDA است و برای تسکین علامتی سرفه‌های حاد بیهوده و خلط‌دار تجویز می‌شود. به نظر می‌رسد این فراورده بعد از مصرف خوراکی به‌خوبی جذب شده و نیمه‌عمر آن حدود 1 ساعت است. استفاده از گایافنزین با هیچ تداخل دارویی شناخته‌شده‌ای ارتباط ندارد و به‌طور معمولی به‌خوبی تحمل می‌شود. با این حال، عوارض جانبی نادری (مانند گیجی، سردرد، راش، تهوع، استفراغ، ناراحتی گوارشی) گزارش شده است. اکسپکتورانت‌ها در اشکال دارویی مختلف شامل مایع، شربت، گرانول، قرص و کپسول پرشده از مایع در دسترس هستند. گایافنزین نباید برای درمان سرفه مزمن مرتبط با عفونت مجاری تنفسی تحتانی مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، آمفیزم یا سرفه سیگاری‌ها استفاده شود.

ضدسرفه‌ها

ضدسرفه‌های خوراکی OTC موجود که دارای تأییدیه FDA هستند، شامل کدئین، دکسترومتروفان و دیفن‌هیدرامین در شکل‌های دارویی مختلف برای برآورده ساختن نیازهای بیماران وجود دارند.

1)     دکسترومتروفان

اکثر مهارکننده سرفه OTC حاوی دکسترومتروفان هستند که برای سرکوب سرفه بدون خلط ناشی از تحریک شیمیایی یا مکانیکی مجاری تنفسی تجویز می‌شود. اشکال در دسترس آن شامل شربت، مایع، سوسپانسیون، کپسول‌های ژلاتینی پرشده از مایع، گرانول و قرص مکیدنی است. این دارو بعد از مصرف خوراکی به‌خوبی جذب شده، شروع اثر آن 15 تا 30 دقیقه و طول اثرش 3 تا 6 ساعت است. عوارض جانبی نادر آن شامل تهوع، خواب‌آلودگی، استفراغ، ناراحتی معده و یبوست است.

2)     دیفن‌هیدرامین

دیفن‌هیدرامین به عنوان آنتی‌هیستامین نسل اول غیرانتخابی با ویژگی‌های قابل‌ملاحظه خواب‌آوری و آنتی‌کولینرژیکی طبقه‌بندی می‌شود. گرچه دیفن‌هیدرامین به عنوان ضدسرفه به‌وسیله FDA تأیید شده است، یک ضدسرفه خط اول در نظر گرفته نمی‌شود. این دارو همراه با سایر ترکیبات، در بسیاری از فرآورده‌های سرماخوردگی و آلرژی یافت می‌شود. دیفن‌هیدرامین برای مهار سرفه بدون خلط ناشی از تحریک شیمیایی یا مکانیکی مجاری تنفسی تجویز می‌شود و به صورت مرکزی در مدولا فعالیت می‌کند تا آستانه سرفه بیمار را افزایش دهد. شایع‌ترین عوارض جانبی آن شامل خواب‌آلودگی، دپرسیون تنفسی، تاری دید، احتباس ادرار و خشکی دهان است.

3)     کدئین

کدئین در مقادیر ضدسرفه، به عنوان یک مخدر رده 3 طبقه‌بندی شده و بدون نسخه در بسیاری از ایالت‌های آمریکا در دسترس قرار دارد. کدئین برای مهار سرفه بدون خلط ناشی از تحریک شیمیایی یا مکانیکی مجاری تنفسی تجویز می‌شود و به صورت مرکزی بر مدولا اثر می‌کند تا آستانه سرفه بیمار را افزایش دهد. زمانی که کدئین در دوز ضدسرفه مصرف می‌شود، دارای سمیت پایین و خطر اندک وابستگی است. شایع‌ترین عوارض جانبی آن در این دوزها شامل تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی، گیجی و یبوست است. کدئین باید با احتیاط در افراد مبتلا به آسم، COPD، دپرسیون تنفسی و معتاد استفاده شود.

4)     سایر ضدسرفه‌ها

کافور و منتول، تنها 2 ضدسرفه موضعی دارای تأییدیه FDA هستند که در پمادها و استنشاق‌گرها یافت می‌شوند. منتول در بسیاری از انواع قرص‌های مکیدنی گلو نیز وجود دارد. باید بیماران درباره استفاده صحیح از این مواد مشاوره داده شده و توصیه شود فقط از آنها بر اساس دستورالعمل‌های سازنده استفاده کنند.

نکته پایانی

داروسازان باید پیش از توصیه هرگونه فرآورده ضدسرفه OTC، از مناسب بودن خود-درمانی مطمئن شده و بیماران را از نظر سابقه آلرژی، سابقه پزشکی و پروفایل دارویی کنونی غربال کنند تا تداخلات دارویی احتمالی یا منع مصرف‌ها را بررسی نمایند. زنان باردار و شیرده و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن باید پیش از مصرف داروهای ضدسرفه OTC، با پزشک خود مشورت کنند.

همچنین داروسازان می‌توانند در حین مشاوره به بیماران دارای فشار خون بالا، درباره محصولات تولیدشده به‌طور خاص برای بیماری آنها یادآوری کنند. باید به همه توصیه شود که قبل از مصرف این فرآورده‌ها، راهنمای آنها را مطالعه کرده و ترکیباتشان را برای پرهیز از مصرف همزمان داروهای مشابه و دوزهای اضافه، به ویژه در فرآورده‌های چندگانه، بررسی کنند.

ضروری است که بیماران از مقادیر توصیه‌شده و دستورالعمل‌های مصرف پیروی کنند. والدین باید تنها محصولات OTC تولیدشده برای کودکان را به فرزندانشان بدهند و از توصیه‌های سازنده تبعیت کنند.

از آنجا که سرفه می‌تواند نشانه‌ای از بسیاری از بیماری‌های حاد و مزمن باشد، خوددرمانی ممکن است تشخیص و درمان این علت زمینه‌ای را به تأخیر بیندازد. افراد با علائم سرفه مزمن باید تشویق شوند تا به پزشک مراجعه کنند؛ به خصوص اگر علت سرفه ناشناخته است یا بهبود نمی‌یابد یا بدتر می‌شود. در بسیاری از موارد، اگر علت زمینه‌ای درمان شده یا از آن پیشگیری شود، سرفه بهبود می‌یابد یا متوقف می‌گردد. بیماران مبتلا به سرفه سیگاری‌ها باید تشویق شوند تا در برنامه‌های ترک سیگار شرکت کنند و بیمارانی که دارای سرفه ناشی از مصرف یک دارو مانند مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) هستند، باید با پزشک یا داروساز در مورد تغییر به یک دارو از دسته دیگر که با سرفه ارتباط ندارد، صحبت کنند. حدود 20 درصد از بیمارانی که از مهارکننده‌های ACE استفاده می‌کنند، دچار سرفه خشک می‌شوند. علاوه بر این، مصرف مهارکننده‌های بتا-آدرنرژیک سیستمیک و چشمی ممکن است باعث بروز سرفه در بیماران مبتلا به بیماری‌هایی مانند آسم یا COPD شود.

منبع pharmacytimes.com