آتروپین در درمان اسپاسم پیلور و اسپاسم مجرای گوارشی استفاده میشود. همچنین همراه با مرفین برای درمان اختلالهای اسپاسمی مجاری صفراوی، قولنج کلیه، درمان قاعدگی دردناک و شب ادراری به کار میرود. از این دارو برای کاهش گرفتگی عضلات روده به هنگام عکسبرداری، کاهش ترشحات بزاق و ترشحات دستگاه تنفسی پیش از بیهوشی استفاده میشود. آتروپین برای جلوگیری از برادیکاردی و ایست سینوسی و کمی فشار خون ناشی از سوکسینیل کولین کاربرد دارد و همچنین به عنوان پادزهر برای درمان مسمومیت با مهار کنندههای کولین استراز مانند سموم ارگانو فسفر کاربرد دارد. این دارو به همراه نئو ستیگمین یا پیرید ستیگمین در رفع آثار مسدود کنندههای عصبی-عضلانی و درمان بیماری پارکینسون مصرف میشود.
مکانیسم اثر آتروپین
این دارو اثر داروی استیل کولین را بر گیرندههای موسکارینی مهار میکند و بنابراین میتواند روی عضلات صاف، گیرندههای پس عقدهای میوکارد، گره سینوسی، دهلیزی و دهلیزی-بطنی، غدد مترشحه برون ریز، حرکت دستگاه گوارش و تنوس میزنای و مثانه اثر بگذارد. به دلیل وجود همین اثر در مغز، برای درمان سرگیجه و پارکینسون نیز تجویز میشود. در مجموع، مقادیر کم این دارو، باعث ترشحات بزاق، تعریق و غدد برونریز میشود. اما تجمع آن باعث گشاد شدن مردمکها و افزایش سرعت ضربان قلب میشود.
فارماكوكینتیك
آتروپین، به راحتی از طریق دستگاه گوارش جذب میشود و در کبد تبدیل به آنزیم میشود. این دارو در تمام بدن انتشار مییابد و به راحتی از سد خونی-مغزی عبور میکند. مدت زمان اثربخشی آن بسیار کوتاه است و ۳۰ تا ۵۰ درصد از دارو، از طریق کلیهها دفع میشود. نیمه عمر حذف آتروپین از بدن ۲/۵ ساعت میباشد.
موارد منع مصرف آتروپین
این دارو در گلوکوم با زاویه بسته نباید مصرف شود.
هشدارها
۱. نوزادان و کودکان به عوارض سمی آتروپین حساستر هستند و در صورت مصرف مقادیر بالا، ممکن است واکنشهای متناقض در آنها مشاهده شود.
۲. به دلیل کاهش عمل تعریق، دمای بدن افزایش مییابد.
۳. احتمال بروز هیجان، تحریک پذیری و نارسایی حافظهای در سالمندان وجود دارد.
۴. این دارو در بیماران مبتلا به آریتمی قلبی، فقدان تنوس دستگاه گوارش، احتباس ادرار، بزرگی پروستات، کولیت اولسراتیو و گلوکوم و همچنین در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط مصرف شود.
عوارض جانبی آتروپین
از عوارض شایع این دارو میتوان به یبوست، خشکی دهان، بینی، گلو و پوست، بروز مشکل در بلع، گشاد شدن مردمکها، دوبینی، برادیکاری، تاکیکاردی و کاهش تعرق اشاره کرد.
تداخل دارویی
مصرف همزمان این دارو با گلوکوکورتیکویدها و هالوپریدول میتواند باعث افزایش فشار داخل چشم شود. در صورت مصرف همزمان آن با داروهای آنتی هیستامین وسایرداروهای ضد موسکارینی، دیسو پیرامید، فنوتیازینها و داروهای ضد افسردگی سه حلقهای، اثرات آنتی موسکارینی تشدید میشوند. همچنین مصرف همزمان آتروپین با داروهای ضد میاستنی باعث کاهش هرچه بیشتر تحرک روده میشود.
نکات قابل توصیه
۱. پس از مصرف این دارو از رفتن به محیط های گرم و انجام فعالیت بدنی شدید خودداری شود.
۲. احتمال بروز اختلال دید و حساسیت به نور وجود دارد.
۳. احتمال خشکی دهان، بینی یا گلو پس از مصرف این دارو وجود دارد.
۴. تزریق وریدی آتروپین باید به آهستگی صورت گیرد.
مقدار مصرف آتروپین
بزرگسالان: این دارو به عنوان ضد موسکارینی، در هر ۴ تا ۶ ساعت به مقدار ۰/۴ تا ۰/۶ میلی گرم به صورت عضلانی، وریدی یا زیر جلدی تزریق میشود. اما به عنوان ضد اریتمی هر ۱ تا ۲ ساعت به مقدار ۰/۴ تا ۱ میلیگرم یا حداکثر تا ۲ میلیگرم، تزریق میشود.برای جلوگیری از ترشح بیش از حد بزاق، هر ۰/۵ تا ۱ ساعت، مقدار ۰/۲ تا ۰/۶ میلی گرم از این دارو تزریق میشود.
همچنین قبل از انجام عملهای جراحی، مقدار ۰/۶ تا ۱/۲ میلی گرم به طور همزمان با ۰/۵ تا ۲ میلیگرم نئوستیگمین به صورت وریدی تزریق میشود. به علاوه، در مسمومیت کورار، به عنوان پادزهر مهار کنندههای کولین استراز، مقدار ۲ تا ۴ میلیگرم به صورت وریدی تزریق میشود. سپس تا زمان برطرف شدن علایم موسکارینی و یا بروز علایم مسمومیت، هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، مقدار ۲ میلیگرم تزریق میشود.
کودکان: برای کودکان، به عنوان ضد اریتمی، هر ۴ تا ۶ ساعت، مقدار (حداکثر ۰/۴ میلیگرم) ۰/۰۱ تا ۰/۰۳ به صورت وریدی تزریق میشود. برای جلو گیری از ترشح بیش از حد بزاق و ترشحات مجاری تنفسی نیز، در نوزادانی با وزن زیر ۳ کیلوگرم، قبل از بیهوشی بین ۰/۱ تا ۰/۶ میلی گرم استفاده میشود. به عنوان پادزهر مهارکنندههای کولین استراز ابتدا ۱ میلی گرم به صورت وریدی یا عضلانی تزریق میشود و سپس هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، مقدار ۰/۵ تا ۱ میلی گرم تزریق میشود.
اشکال دارویی آتروپین
Injection(as sulfate: ۰.۵ mg/ml)۱۰mg/۱۰ml